امروزه نقش کلیدی سرمایههای فکری در تحقق اهداف و برنامههای شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ و معتبر جهانی، به رسمیت شناخته شده و حائز اهمیت ویژه است. در بستر همین نگرش، تاثیرات پایدار این پدیده بر مدیران و متخصصان این حوزه مبرهن است. مدیران خلاق با برنامهریزی هوشمند و علمی تلاش می‌کنند نقش و تاثیر این عوامل را در بهبود مستمر کیفیت فعالیتها و تعالی سازمانی از طریق اتخاذ روشهای موثر انجام کار و فعالیتها ارتقاء دهند. به همین دلیل، سرمایههای فکری به عنوان عامل اصلی، مهم و تاثیرگذار در جهت خلق ارزشهای اقتصادی، اعتبار و تمهید مسیر برندینگ شرکت‌ها و سازمان‌ها در نظر گرفته میشوند و از آنها به عنوان یک عامل نامحسوس برای ایجاد مزیت رقابتی مهم، علمی و پایدار استفاده می‌کنند.
انواع سرمایه فکری
سرمایههای فکری به سه بخش سرمایه انسانی، سرمایه اجتماعی و سرمایه ساختاری تقسیمبندی میشوند. در این تقسیمبندی، سرمایه انسانی یکی از موثرترین، کارآمدترین و باارزشترین دارایی‌های شرکت‌ها و سازمان‌ها قلمداد می‌شود. بزرگ‌ترین مزیت رقابتی کشورها و سازمان‌ها، داشتن سرمایه انسانی توانمند، هوشمند، ماهر و علاقهمند به سازمان است. سرمایه انسانی در هیچ ترازنامه و حساب سود و زیانی آورده نمیشود ولی با عملکرد موثر خود نتیجه سود و زیان شرکت‌ها و سازمان‌ها را رقم میزند. از تنها سرمایهای سخن میگوییم که هرچه بیشتر مورداستفاده قرار میگیرد، نه‌تنها کاهش نمییابد بلکه به‌صورت فزاینده و گستردهای (ضمن خلق ارزش اقتصادی) باارزش‌تر می‌شود. اهمیت و تاثیر پایدار سرمایه انسانی در امر رشد و تعالی سازمانی و ارتقاء بهرهوری یکی از مهم‌ترین عواملی است که موردتوجه عمیق صاحب‌نظران، متخصصان و اندیشمندان علم مدیریت قرار گرفته است.
مدیریت سرمایه انسانی
تعاریف مختلف و متنوعی از سوی مراجع علمی، مدیریتی و اجرایی برای سرمایه انسانی بیان شده است ولی می‌توان معنای اصطلاح مدیریت سرمایه انسانی را در قالب این جمله بیان کرد: مدیریت سرمایه انسانی
((Human Capital Management عبارت است از مجموعهای کامل از شیوه‌های شرکت، موسسه یا سازمان برای شناسایی، جذب، استخدام، نگهداشت، مدیریت، توسعه و بهینه‌سازی کارکنان به عنوان یک دارایی نامشهود به منظور به حداکثر رساندن سود و خلق ارزش اقتصادی و تجاری برای آنها. واحد مدیریت سرمایه انسانی برای ادامه حیات و بالندگی شرکت‌ها و سازمان‌ها بسیار مهم و حیاتی است زیرا افرادی که به طور مدام و پیوسته، وقت منحصربه‌فرد و گرانبهای خود را صرف تلاش و فعالیت برای موفقیت یک شرکت یا سازمان می‌کنند. عامل ارزشمند و ذی‌قیمتی هستند که می‌توانند یک شرکت یا سازمان را به اوج برسانند یا آنها را نابود سازند. بنابراین تعریف و تمهید بخش مدیریت سرمایه انسانی در ساختار سازمانی شرکت‌ها و سازمان‌ها برای دستیابی به اهداف و برنامهها و توسعه و تعالی سازمانی بسیار لازم و ضروری است. بنابراین هرگونه سرمایهگذاری برای شناسایی،جذب، استخدام، تربیت و به‌کارگیری سرمایههای انسانی کارآمد و متعهد، عاملی حیاتی برای تحقق برنامهها، خلق ارزش اقتصادی و دست یافتن به مزیت رقابتی مهم و پایدار هستند. یکی از چالشهای اساسی شرکت‌ها و سازمان‌ها در حوزه سرمایه انسانی در ایران، فقدان سرمایه انسانی ماهر، توانمند و آموزش‌دیده و عدم سرمایهگذاری کافی در این عرصه مهم و تاثیرگذار است. سرمایهگذاری برای ارتقاء کیفیت سرمایه انسانی از طریق اعمال روشهایی مانند آموزش و کارآموزی و تمرین مهارتهای کاربردی امکان‌پذیر است و افزایش مستمر کیفیت نیروی کار یکی از زمینهها و راهبردهای اساسی برای موفقیت شرکت‌ها و سازمان‌ها است. تجربه نشان داده که افزایش تواناییها و قابلیتهای کارکنان، اثرات مستقیمی بر پیامدهای مالی و اقتصادی و درنتیجه عملکرد شرکت‌ها و سازمان‌ها دارد. از آنجا که ماهیت سرمایه انسانی مربوط به افراد و نوع انسان است و در بستر و ساختار عوامل و مولفههای انسانی عمل می‌کند تربیت سرمایه انسانی و آموزش مهارتهای کاربردی به وی نیازمند داشتن مهارت کافی و رفتار حرفهای متناسب با ویژگیهای شخصیتی و روحی و روانی فرد است. مدیریت سرمایه انسانی متعهد، موثر و کارآمد میتواند یک عامل بسیار مهم و تاثیرگذار برای پیشرفت و تعالی شرکت‌ها و سازمان‌ها باشد. همان‌طور که اشاره شد یکی از عوامل اصلی سرمایههای فکری، سرمایه انسانی است و یکی از راههای تمهید و ایجاد مزیت رقابتی پایدار برای شرکت‌ها و سازمان‌ها، توجه ویژه به سرمایه انسانی ماهر و توانمند است و تلاش جهت برنامهریزی و سرمایهگذاری برای تقویت انگیزه، ایجاد وفاداری و تقویت تعهد سازمانی و ماندگاری سرمایه انسانی موجب استحکام بنیانهای ساختاری، بلوغ سازمانی، بهبود مستمر کیفیت خدمات و فعالیتها، برندینگ و تقویت مستمر اعتبار شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌شود.
تعهد سازمانی
یکی از راه‌ها و انگیزههایی که باعث می‌شود سرمایه انسانی از قابلیتهای ممتاز و اثرگذار خود برای پیشبرد اهداف و تحقق برنامههای استراتژیک و عملیاتی شرکت‌ها و سازمان استفاده کند تعهد سازمانی است. تعهد سازمانی عبارت است از اعتقاد به فرهنگ سازمانی، پذیرش ارزشها، روشها و راهبردهای شرکت یا سازمان و معیارهای آن عبارت‌اند از انگیزه کار برای شرکت یا سازمان، تمایل به استمرار فعالیت موثر و پذیرش ارزشها و راهبردهای آن. عوامل شخصی (فردی)، عوامل محیطی (بیرونی)، عوامل سازمانی (درونی) و در نهایت عوامل غیرسازمانی؛ از جمله عوامل موثر بر تعهد سازمانی است. تعهد سازمانی یک مفهوم چندبعدی است که باعث ایجاد چند نتیجه شغلی و رفتار سازمانی مثبت مثل کاهش غیبت و جابهجایی، رفتار هنجارگونه، تلاش کاری موثر و کوشش مداوم برای بهبود عملکرد و ماندگاری می‌شود. متغیرهای تکراری بودن کار، رضایت از سرپرست، استقلال کاری و استنباط کارکنان از عدم تمرکز، ارتباط تنگاتنگی با تعهد سازمانی دارد؛ لذا شرکت‌ها و سازمان‌های معتبر تلاش می‌کنند افراد را از طریق آموزش و کارآموزی و تقویت مهارتهای کاربردی توانمند سازند و با ایجاد و تقویت انگیزه از طریق پرداخت حقوق و دستمزد بالاتر و ایجاد امنیت شغلی با اتخاذ روشهای برانگیزاننده، آنها را برای انجام فعالیتهای هوشمندانه و تحقق اهداف و برنامههای توسعهای سازمان علاقهمند و متعهد کنند.
شرکت‌های خدماتی و مخاطرههای محیطی
یکی از وظایف اصلی و راهبردی شرکت‌های خدماتی شناسایی، جذب، آموزش و توانمند‌سازی سرمایه انسانی ماهر برای ارائه خدمات به شرکت‌ها و سازمان‌های طرف قرارداد آنان است. در این مسیر با انواع چالشهای شکننده محیطی از جمله شرایط نامناسب اقتصادی، ناهنجاریهای اجتماعی و در بعضی از موارد رخدادهای نامطلوب سیاسی روبه‌رو هستند. این چالشها عمدتاً محیطی هستند و عمدتاً از شرایط ناپایدار اقتصادی جامعه و محیط کسب‌وکار و تاثیرات کاهنده، هزینهبر و محدود‌کننده و وضعیت نابسامان اقتصادی سرچشمه می‌گیرند. این پدیده و واقعیت نامیمون، تهدیدی جدی برای ادامه حیات و استمرار فعالیت این نوع شرکت‌هاست زیرا ناهنجاریهای اقتصادی و رفتارهای اجتماعی ناهنجار متاثر از این شرایط بغرنج، تبعات محدود‌کننده زیادی را در مسیر توسعه فعالیتها و ادامه حیات این شرکت‌ها قرار داده است. استمرار این وضعیت، موقعیت شرکت‌ها را به قهقرا سوق داده و تعدادی از این شرکت‌ها را نیز نابود ساخته است. لذا نجات از این مخمصه ویرانگر و ادامه حیات و استمرار فعالیت هدفمند و موفقیت‌آمیز، نیازمند رفتار حرفهای و هوشمندانه برای گریز از تهدیدهای محیطی آشکار و پنهان و شکار فرصتها است و تحقق این امر از رهگذر شناسایی و تامین نیازهای ویژه مشتریان خاص، برقراری ارتباط تنگاتنگ و پیوسته با مشتریان قدیم و جدید و شناسایی و رفع نیازهای آنان و ارائه خدمات با کیفیت مطلوب به آنان میسر می‌شود. استمرار این وضعیت، نیازمند تربیت و ترغیب کارکنان علاقهمند، پرانرژی و با انگیزه با ابزارهای مالی و انگیزشی کافی برای انجام کار و تمهید شرایط محیطی مناسب و تامین امنیت شغلی برای آنان است. اهمیت بسیار زیاد کارکنان علاقهمند مخصوصاً در بخشهای خدماتی و نظافتی؛ در هنگام ارائه خدمات موردنیاز مشتریان و جلب رضایت آنها آشکار می‌شود. لذا توانایی و مهارتهای کارکنان میتواند منجر به بهبود شرایط و تثبیت و تقویت اعتبار شرکت شود. یعنی شرکت به عنوان یک بازار داخلی دارای مشتریان و عرضه‌کنندگان داخلی است و تامین نیازهای این مشتریان برای موفقیت شرکت و شکار فرصتهای احتمالی برای توسعه فعالیتها بسیار لازم و ضروری است. بنابراین دیدگاه بازاریابی داخلی نوعی مدیریت استراتژیک است که کار شناسایی، جذب، توسعه و حفظ کارکنان متعهد و توانمند را از طریق فراهم کردن محیط کار مطلوب، ایمن و برآورده ساختن نیازهای آنان به انجام میرساند. متاسفانه عموم مردم تصور می‌کنند که فعالیتهای خدماتی و نظافتی، کار بسیار ساده، پیش‌پاافتاده و غیرتخصصی است و این نگرش عموم مردم و البته مشتریان، انجام کار را برای شرکت‌ها و موسسات خدماتی و نظافتی بسیار دشوار کرده است. درصورتی‌که اصلاً این طور نیست. یکی از دلایلی که باعث شده تعدادی از شرکت‌های خدماتی و نظافتی تازه‌تاسیس از گردونه فعالیت خارج شوند، همین موضوع یعنی عدم انجام کار به صورت تخصصی است و به دلیل تخصصی بودن کارهای خدماتی و نظافتی و نداشتن مهارت و تخصص لازم و کافی این نوع موسسات و شرکت‌ها در این رقابت شکست خوردند و از گردونه فعالیت خارج شدند. البته تعداد زیادی از شرکت‌های خدماتی و نظافتی هم به لحاظ قدمت و اعتبار به موفقیتهای قابل‌قبول و ممتازی دست یافتهاند و با برنامهریزی اصولی و تمهید ابزارهای سختافزاری، نرمافزاری و مغزافزاری موردنیاز و انجام کار تخصصی و رفتار حرفهای توانستهاند این مسیر دشوار و ناهموار را به مدد اتخاذ استراتژیها و راهبردهای علمی و عملی از سوی مدیران توانمند، خلاق و خوش‌فکر و تلاش مستمر کارکنان متعهد، ماهر و مسئولیتپذیر با موفقیت به سرمنزل مقصود برسانند و صدالبته شرکت خدماتی آفتاب تجارت سامان این افتخار را دارد که در این شرایط متلاطم محیطی برای ارائه خدمات ده‌گانه به صورت تخصصی تامین نیروی انسانی توانمند، آموزش و توانمند‌سازی نیروی انسانی، نظرسنجی و انجام طرحهای پژوهشی، مدیریت و راهبری مجتمعهای چندمنظوره، خدمات تخصصی کار در ارتفاع (نماشویی، تعمیر تابلو، … )، نظافت و آراستگی خودپردازها و خوددریافت‌های بانکی، خدمات نظافت مکانیزه/نظافت صنعتی، نگهداری، طراحی و اجرای فضای سبز، انجام عملیات گندزدایی و ضدعفونی و نگهداری و تعمیر تاسیسات الکتریکال و مکانیکال برنامهریزی مناسب و لازم را انجام داده و با تمهید امکانات، استخدام سرمایه انسانی متخصص، به کارگیری تجهیزات نظافت مکانیزه و صنعتی متنوع خدماتی و نظافتی، تشکیل تیمهای عملیاتی کار در ارتفاع و کلین سرویس و استفاده از مشاوران مجرب در تخصصهای مختلف، طی این مسیر دشوار را برای خود سهل و آسان نموده است و با بیش از ۱۰ سال سابقه درخشان و داشتن مشتریان وفادار، در بین شرکت‌های خدماتی خوش درخشیده و در این عرصه پیشتاز، ممتاز، موفق و خوشنام است.
اسد اله ناظری